‘Siyasetle ilgili davranışlarımıza neden ve nasıl karar veriyoruz?’ sorusu
Althusser’in cevap vermeye çalıştığı temel sorulardan biridir. Althusser’in
yapısalcı Marksist yaklaşımı siyasetle ilgili en temel davranışlarımızdan biri
olan oy verme pratiğinin altında yatan dinamiklere de ışık tutmaktadır.
Althusser’in
teorisinin merkezinde sınıf mücadelesi yer almaktadır. Althusser sınıf mücadelesinin egemen ideoloji ve
Devletin İdeolojik Aygıtları karşısındaki önceliği tezi1)nden hareketle düşüncelerini
şekillendirir. Devletlerin ideolojik aygıtları(DİA’lar) ve baskı aygıtları(DBA)
aracılığıyla işçi sınıfından burjuvaziye artı değer akışını sürekli kıldığını
öne sürer. Devletler DİA’lar aracılığı ile toplumsal yapının temelinde yatan
‘genel sınıf mücadelesini’, egemen ideolojinin aygıtlarında sürdürülen bir
sınıf mücadelesi haline getirir. Sürekli egemen ideolojiyi aşılayan DİA’lar
aracılığıyla yapı kendisini sürekli yeniden üretmektedir. (üst yapıda yeniden üretim)
Althusser’e göre DİA’lar ve DBA’lar aracılığıyla kendisini sürekli üreten yapı
bir üst-belirlenim sayesinde tüm davranışlarımızı kontrol eder ve belirler.
Althusser’e
göre siyasal sistemler devletin ideolojik aygıtlarından birisidir. Bu siyasal
sistemlerden birisi olan Temsili parlamenter sistemlerde halk iradesi genel oy
hakkı sayesinde seçilmiş temsilciler aracılığıyla parlamentoda temsil
edilmektedir. Bu sistemde hükumetin bu temsilcilere karşı sorumlu olduğu
varsayılır. Bu sistem meşruluğunu seçmen bireyin ‘eşit ve özgür’ bir biçimde
temsilcilerini seçebildiği tezi sayesinde sağlar. Bireyler istedikleri
partilere oy vererek kendi görüşlerini özgür bir şekilde ifade
edebilmektedirler. Zaten siyasal partiler de halkın farklı tercihlerini temsil
ettikleri kurgusuna dayanarak kurulurlar.
1Althusser,
Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları Üstüne Not, A.Tümertekin,
/(çev.), 1968/2006,İstanbul: İthaki, ss.132
2 Althusser,
Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları Üstüne Not, A.Tümertekin,
/(çev.), 1968/2006,İstanbul: İthaki, ss.133-137
Ancak
Althusser’e göre bir devletin siyaseti son aşamada egemen sınıfın sınıf çatışmasındaki
çıkarları doğrultusunda belirlenir. Bizim verdiğimiz oylarla yönetime gelen devletin
başı, hükumet ve bu hükumetlerin emirlerini uygulayan idare (hepsine birden DBA’lar
demektedir) aslında egemen sınıfın siyasetini yürütürler ve onların çıkarlarına
göre hareket ederler. Althusser’e göre siyasi partiler de egemen sınıfın
siyasal ideolojisini, bu sınıfın anayasal kurucu düzenini içinde
‘gerçekleştiren’ devletin siyasal ideolojik aygıtlarıdır.3Althusser
parlamentoda bu siyasi partiler arasında yaşanan anlaşmazlıkların sınıflar
arasındaki gerçek anlaşmazlıkları yansıtmaktan çok uzak olduğunu öne sürer. Özetle
Althusser bize öğretilenden farklı olarak temsili parlamenter sistemlerin DİA’lar
aracılığıyla burjuva ideolojisini gerçekleştirmek üzere kurgulandığı tezini
savunur. Yani parlementer düzenin bize sunduğu demokrasi, eşitlik ve özgürlük
gibi ilkeler egemen sınıfın çıkarları için üretilmiş ideolojik temelli
ilkelerdir.
Althusser’e
göre mevcut sistem sadece bu türden kurgularla halkı kandırmakla kalmaz bir
takım engellemelerle de halkın iradesinin yönetime yansıtılmasına mani olmaya
çalışır. Genel oy hakkı düzeninde hile yapılması, birkaç aşamalı seçim,
devrimci partilerin yasaklanması, oy pusulasında sınırlı sayıda tercih
hakkımızın olması, seçim barajı vs bunlara örnek olarak verilebilir.
Tüm
bu anlattıklarıma ve sunulan tercihlerden hiçbirisi beklentilerini tam
anlamıyla karşılamamasına rağmen çoğu insan
kendisini bir partiye oy vermek zorunda gibi hisseder. Althusser bu
duruma ise pek çok siyasal davranışımızın bir üst-belirlenimcilik süreci
tarafından belirlendiği tezi ile açıklık getirir. Althusser egemen ideolojinin aslında
aldatmacadan başka bir şey olmayan iki tane bilindik ‘apaçıklığı’ sürekli savunduğunu söyler.
3
Althusser,
Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları Üstüne Not, A.Tümertekin,
/(çev.), 1968/2006,İstanbul: İthaki, ss.133
4
Althusser,
Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları Üstüne Not, A.Tümertekin,
/(çev.), 1968/2006,İstanbul: İthaki, ss.133-137
Birincisi:
‘’Toplum bireylerden oluşur.’’
İkincisi ise: ‘’Her birey siyaset
alanında istediği düşünceleri ve istediği partiyi seçmekte özgürdür’’.
Althusser’e göre bu ideolojiler sürekli özneyi(seçmeni) çağırmaktadır.5
Yani aslında bugün halkın bir ‘apaçıklık’ olarak kabul ettiği seçimler düşüncelerin
gücüyle değil de sınıf mücadelelerinin bir sonucu olarak ortaya çıkmışlardır. 5
Halk
DİA’ların çeşitli pratikleri sayesinde bu siyasi ideolojilerin ‘apaçıklıkları’na
ikna olur. Althussser seçimleri de bir ideolojik aygıt gibi düşünür ve bu
ideolojik aygıtın insan hakları, eşitlik, özgürlük gibi konulara vurgu yapan
egemen ideoloji tarafından ortaya çıkarıldığını öne sürer. Althusser’e göre oy verme pratiği çeşitli
yasal düzenlemeler ve maddi düzenekleri ile birlikte son derece donanımlı bir
aygıt olarak karşımıza çıkmaktadır. Aynı zamanda bu aygıt ideolojik bir
aygıttır. Çünkü seçmenler oy vermenin zor kullanılmaksızın kendi kendine
işleyen son derece normal bir süreç olduğuna inanır ve oy vermeyi bir
vatandaşlık görevi olarak kabul ederler. Yani burjuva ideolojisi
tarafından kabul ettirilen oy verme pratiği halk tarafından kolayca benimsenen
bir apaçıklık haline gelir. Günümüzde modern devletlerde de oy vermenin kolayca
benimsenebilen ve çok fazla sorgulanmayan bir pratik haline gelmesini bu çerçevede açıklayabiliriz. Bu çerçeveden
bakıldığında vatandaşların seçim dönemlerinde siyasi partilere oy vererek
aslında bu ideolojik aygıtların bir parçası haline geldiklerini ve yapının
kendisini sürekli yeniden üretmesini mümkün kıldıklarını öne sürebiliriz. Bununla birlikte Althusser’in
de ifade ettiği gibi egemen ideolojinin devamını sağlayan seçim gibi ideolojik
aygıtların ve egemenlik biçimlerinin bunları hesaba katarak bunların aracılığı
ile ortadan kaldırılması da söz konusu olabilir.6 Yani bazı
durumlarda genel oy hakkı son kararı burjuvazinın aleyhine olacak şekilde de
verebilir. Toplumda azınlıkda da olsa bu bilinçle oy veren insanlar da vardır
diye düşünüyorum.
5
Althusser, Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları Üstüne Not,
A.Tümertekin, /(çev.), 1968/2006,İstanbul: İthaki, ss.138
6 Althusser, Louis,
İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları Üstüne Not, A.Tümertekin, /(çev.), 1968/2006,İstanbul:
İthaki, ss.137-140
7
Althusser,
Louis, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları Üstüne Not, A.Tümertekin,
/(çev.), 1968/2006,İstanbul: İthaki, ss.148
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder